1200 km na południowy zachód od Lizbony leży niewielka (740km2), należąca do Portugalii wyspa Madera. To tu przyszedł na świat jeden z najbardziej znanych piłkarzy świata Cristiano Ronaldo. Nas jednak bardziej od futbolu zajmować będzie rzecz jasna wino. Na tej wyspie właśnie powstaje słynna madera (madeira), wspaniały winny trunek zaliczany do win wzmacnianych.
Madera – historia wina
Mamy wiek XVII, Madera leży na atlantyckim szlaku komunikacyjnym. Wyspa jest popularnym przystankiem w podróżach morskich, tutaj zatrzymują się okręty na uzupełnianie zapasów prowiantu, wody i miejscowego wina. Składowane pod pokładem statku wino narażone przez długi czas na trudne tropikalne warunki psuje się. Aby temu zapobiec zaczęto dolewać do beczek destylat. W efekcie powstaje wino odporne na wpływ wysokiej temperatury oraz… o niebo lepsze.
Wyspa Madera
Wyspa leży w klimacie subtropikalnym, panuje tu wieczna wiosna. Średnia temperatura roczna wynosi 23 °C w dzień i prawie 17 °C w nocy, a pełne słońce przez cały dzień można obserwować przez 104 dni roku! Mieszkańcy Madery nie znają śniegu i mrozu. Zdarzają się oczywiście bardzo ulewne deszcze tropikalne. Wyspa powstała na wskutek serii erupcji wulkanicznych, które w efekcie dały urozmaicony, górzysty krajobraz, z najwyższym szczytem sięgającym 1900 m n.p.m. Na Maderze uprawia się głównie winorośl i trzcinę cukrową, a głównym przemysłem jest przemysł turystyczny.
Jak powstaje wino madera?
Aby otrzymać vinho da roda, czyli wino rejsowe, bo pod taką nazwą zostało przed wiekami ochrzczone, należy w procesie produkcji stworzyć warunki zbliżone do tych, które miały miejsce podczas dalekomorskich rejsów. Przede wszystkim trzeba uzyskać odpowiednią, podwyższoną temperaturę dojrzewania i oksydacji (utleniania). Jest kilka sposobów/stylów robienia madery.
Po okresie fermentacji wino w 600-litrowych beczkach (pipes) trafia do pomieszczenia ciepłowniczego, tzw. estufas, gdzie przebywa w temperaturze 30-40 °C przez okres ok. 6-12 miesięcy. Niekiedy producenci efekt ten uzyskują poprzez podgrzewanie wina przez 3 miesiące w wielkiej kadzi w temperaturze 45-50 °C. Najlepsze madery dojrzewają jednak zdecydowanie wolniej i w sposób naturalny. Beczki pipes ustawia się pod zadaszeniem na krokwiach (canteiro) i wystawia wino na bezpośrednie działanie warunków pogodowych, nawet i na 20 lat. Wzmocnienie destylatem winnym, w zależności od stylu odbywa się po częściowej lub całkowitej fermentacji.
Uprawa winorośli, producenci
Winnice na Maderze zajmują około 2 tys. ha i są bardzo rozparcelowane – uprawia je aż 14 tys. winogrodników. Największa ma niecałe 10 ha. Produkcją i sprzedażą madery trudni się 6 firm, a potentatem wśród nich jest Madera Wine Company, kierowana przez rodzinę Symington, znanego producenta porto (Graham’s, Dow’s).
Najważniejsze gatunki madery
Madera robiona jest z czterech tzw. szlachetnych (nobre) białych winorośli dających w efekcie cztery rodzaje (nazwy) tego wina, które określa dany szczep:
- Sercial – najbardziej wytrawna,
- Verdelho – półwytrawna,
- Boal (Bual) – półsłodka,
- Malvasia, zwana także Malmsey – najbardziej słodka.
To są tak zwane wina klasyczne. Jednakże zdecydowana większość mader, ok. 90%, powstaje z jednego, najpopularniejszego na wyspie czerwonego szczepu – Tinta Negra Mole.
Dodatkowy podział mader
- Finest – 3-letnie
- Reserve – 5-letnie
- Special Reserve (Old Reserve) – 10-letnie
- Extra Reserve – 15-letnie
- Vintage ( tzw. rocznikowe) – co najmniej 20 lat dojrzewania naturalnego (canterio) i 2 lata w butelce i tylko ze szczepów szlachetnych
a także:
- Colheita – z jednego rocznika, dojrzewająca 5 lat w beczce
.
Madera „standardowa”
– to mieszanka rocznikowa (3-5 lat), przeważnie bardziej lub mniej słodka, oznaczająca się sporą kwasowością, aromatami oksydacji, karmelu, suszonych owoców z ok. 17-20% alkoholu, pita jako wino deserowe, popularna do celów kulinarnych.
Koneserzy twierdzą, że dobra madera musi mieć przynajmniej 10 lat. Najwspanialszymi są te ponad 20-letnie z jednego rocznika i szczepu szlachetnego. To wina wyjątkowe, inne niż inne, o zapachu słodu, wanilii, karmelu, kandyzowanych owoców, słodkich migdałów, rodzynek, mocno skoncentrowane o wielkim potencjale starzenia. Rocznikowa madera jest długowieczna, może mieć 50, 100 lat i więcej, pod tym względem nie ma takiego drugiego wina na świecie. Do dziś można delektować się doskonałą maderą nawet z XVIII wieku!